• Η ευρείας κλίμακας έρευνα της EPPO για την κατανομή δημόσιων βοσκοτόπων φέρνει στο φως σοβαρές ενδείξεις παρατυπιών σε νησιωτικές περιοχές του Νοτίου Αιγαίου • Κομβικός ο ρόλος του ΟΠΕΚΕΠΕ και η εμπλοκή πολιτικών προσώπων
Η εφημερίδα Documento δημοσιοποίησε στις 29 Ιουνίου 2025 το πλήρες διαβιβαστικό της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) προς τη Βουλή των Ελλήνων για την υπόθεση των καταχρηστικών επιδοτήσεων μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ. Στην καρδιά της υπόθεσης βρίσκεται ένα τεράστιο δίκτυο που εκμεταλλεύτηκε τη “τεχνική λύση” της δημόσιας γης και την αδυναμία ουσιαστικού ελέγχου για να διοχετεύσει κοινοτικά κονδύλια σε μη δικαιούχους.
Μολονότι η εστίαση της υπόθεσης έχει πέσει κυρίως στην Κρήτη και στις ηπειρωτικές μετακινήσεις βοσκοτόπων, το διαβιβαστικό περιέχει λεπτομερή στοιχεία και για τρεις καίριες νησιωτικές περιοχές: την Κάρπαθο, την Κω και τη Ρόδο, όπου η χρήση δημόσιας γης φαίνεται να αποτέλεσε εργαλείο μαζικής απόσπασης ευρωπαϊκών ενισχύσεων.
Οι αριθμοί που «μιλούν»
Σύμφωνα με τα στοιχεία της EPPO για το 2019, η δημόσια γη που κατανεμήθηκε σε αγρότες της Κρήτης προερχόταν —σε μέρος της— από τρεις νησιωτικές Περιφερειακές Ενότητες του Νοτίου Αιγαίου:
• 8.585 εκτάρια από την Κάρπαθο
• 2.917 εκτάρια από την Κω
• 8.902 εκτάρια από τη Ρόδο
Συνολικά 20.404 εκτάρια, δηλαδή περισσότερα από 200.000 στρέμματα δημόσιων βοσκοτόπων των νησιών, φέρεται να μεταφέρθηκαν εικονικά προς χρήση από παραγωγούς που βρίσκονταν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.
Τι αποκαλύπτει το διαβιβαστικό για τα νησιά
ΚΑΡΠΑΘΟΣ: Απόκρυψη και «κατάληψη» δημόσιας γης
Στην περίπτωση της Καρπάθου, το διαβιβαστικό καταγράφει στοιχεία για 8.585 εκτάρια δημόσιων βοσκοτόπων που διατέθηκαν σε παραγωγούς εκτός Δωδεκανήσου, κυρίως από την Κρήτη. Η γη αυτή, βάσει των χαρτογραφικών δεδομένων του ΟΠΕΚΕΠΕ, φέρεται να κατανεμήθηκε μέσω της λεγόμενης «τεχνικής λύσης», χωρίς να έχει προηγηθεί κανένας τοπικός έλεγχος χρήσης ή επιβεβαίωση για πραγματική δραστηριότητα.
Πηγές από την τοπική αυτοδιοίκηση του νησιού υποστήριξαν ότι ουδέποτε ζητήθηκε γνωμοδότηση ή αποδοχή για την παραχώρηση των συγκεκριμένων εκτάσεων, και ότι πολλές από αυτές χρησιμοποιούνται ήδη από τοπικούς κτηνοτρόφους που αγνοούσαν πλήρως τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων.
ΚΩΣ: Μικρότερη, αλλά συμβολική «λεηλασία»
Η Κως αναφέρεται ως η περιοχή με την τρίτη μεγαλύτερη μεταβίβαση εκτάσεων στον Νότιο Αιγαίο, με 2.917 εκτάρια. Το διαβιβαστικό επισημαίνει ότι, αν και η έκταση είναι μικρότερη σε σχέση με Ρόδο και Κάρπαθο, η γεωγραφική της απόσταση και η δομή του κτηνοτροφικού της τομέα την καθιστούν εντελώς ασύμβατη με μετακινήσεις αυτού του τύπου. Δεν τεκμηριώνεται καμία μορφή διασύνδεσης ή μετακινούμενης κτηνοτροφίας μεταξύ Κω και Κρήτης.
Η EPPO αναφέρει ως ιδιαίτερα προβληματική τη δημιουργία πλασματικών μισθώσεων και χρήση ιδιοκτησιών-φαντασμάτων, μέσω των οποίων αγρότες εμφανίζονταν να διαχειρίζονται εκτάσεις που ούτε επισκέφθηκαν ποτέ, ούτε είχαν καμία επιχειρησιακή σχέση με αυτές.
ΡΟΔΟΣ: Δεύτερη σε έκταση – πρώτη σε παρατυπίες
Η Ρόδος βρίσκεται στο επίκεντρο της ανάλυσης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, τόσο για τον όγκο της γης που μεταφέρθηκε όσο και για την πληθώρα των παράνομων συμβολαίων που εντοπίστηκαν. Σύμφωνα με το έγγραφο, 8.902 εκτάρια χρησιμοποιήθηκαν το 2019 για να ενεργοποιηθούν ενισχύσεις υπέρ αιτούντων από την Κρήτη, οι οποίοι δηλώθηκαν ως «ιδιοκτήτες» ή «ενοικιαστές» γης στο νησί, χωρίς να τηρούνται οι προβλεπόμενοι έλεγχοι.
Επιπλέον, οι μισθώσεις αυτές παρουσιάζονται σε πολλές περιπτώσεις ως ανακυκλούμενες, δηλαδή το ίδιο βοσκοτόπι δηλώθηκε από διαφορετικό πρόσωπο κάθε χρόνο, ενώ οι τίτλοι ιδιοκτησίας είτε δεν υπήρχαν είτε ήταν προσχηματικοί.
Το σχήμα της απάτης και η πολιτική σφραγίδα
Το διαβιβαστικό μιλά για ένα οργανωμένο δίκτυο, στο οποίο συμμετείχαν:
• στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ,
• υπηρεσιακοί παράγοντες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης,
• αλλά και πολιτικά πρόσωπα πρώτης γραμμής, όπως οι πρώην Υπουργοί Μάκης Βορίδης και Λευτέρης Αυγενάκης.
Η κατανομή της γης στα νησιά, ιδιαίτερα σε Ρόδο, Κω και Κάρπαθο, έγινε χωρίς να τηρηθεί η πρόβλεψη της υπουργικής απόφασης του 2015, που απαγόρευε μετακινήσεις επιλέξιμης γης μεταξύ Περιφερειών, εκτός ειδικών περιπτώσεων.
Σύμφωνα με το διαβιβαστικό, η χρήση των νησιών αυτών αποτέλεσε «δεξαμενή» επιλέξιμης γης για να επιδοτούνται ψευδοαγρότες στην Κρήτη — μια μέθοδος που «οργάνωσαν εγκληματικές ομάδες με πολιτική κάλυψη».
Ζημιά για τους ντόπιους παραγωγούς – κίνδυνος για την ΚΑΠ
Η μεταφορά της γης αυτής δεν ήταν απλώς λογιστική. Όπως καταγγέλλουν τοπικοί φορείς, πολλοί πραγματικοί κτηνοτρόφοι σε Ρόδο, Κω και Κάρπαθο έχασαν την πρόσβαση σε γη που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν. Αυτό σήμαινε μείωση επιδοτήσεων, αδυναμία ενεργοποίησης δικαιωμάτων και αποκλεισμό από ευρωπαϊκά προγράμματα.
Παράλληλα, η πρακτική αυτή παραβιάζει ευθέως τον Κανονισμό (ΕΕ) 1306/2013, που απαγορεύει χορήγηση ενισχύσεων βάσει τεχνητών συνθηκών. Οι παρατυπίες αυτές απειλούν να επιφέρουν κυρώσεις και χρηματικές επιστροφές από την Ε.Ε. στην Ελλάδα.
Το επόμενο βήμα: Η Βουλή στη σκακιέρα
Η EPPO, κάνοντας χρήση του Άρθρου 34(1) του Κανονισμού της, παραπέμπει πλέον την υπόθεση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, λόγω συνταγματικού περιορισμού για δίωξη υπουργών. Η ευθύνη βρίσκεται τώρα στη Βουλή να κρίνει:
• αν υπάρχουν ποινικές ευθύνες για πρώην Υπουργούς,
• αν θα ασκηθούν διώξεις για ηθική αυτουργία σε απιστία,
• και αν θα υπάρξει εκκαθάριση του μηχανισμού παρανομίας στον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η Ρόδος, η Κως και η Κάρπαθος δεν είναι μόνο γεωγραφικά σημεία σε ένα διοικητικό χάρτη επιδοτήσεων. Στην υπόθεση αυτή, είναι τα θύματα μιας πολυετούς στρέβλωσης του ευρωπαϊκού αγροτικού δικαίου. Το διαβιβαστικό δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: η υπόθεση είναι σοβαρή, με τεράστια οικονομική και πολιτική βαρύτητα. Το ερώτημα είναι πλέον αν το πολιτικό σύστημα θα σταθεί στο ύψος της θεσμικής πρόκλησης που τίθεται ενώπιόν του.
ΟΠΕΚΕΠΕ: Το έγγραφο Βορίδη και η άρνηση της Νομικής Υπηρεσίας που «θωράκισε» απάτες εκατομμυρίων
• Πώς εγκρίθηκαν δηλώσεις βοσκοτόπων από περιοχές χωρίς σύνδεση με τους δικαιούχους, γιατί εμποδίστηκαν ουσιαστικοί έλεγχοι και ποιοι είναι στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας
• Στοιχεία που αποκαλύπτουν πολιτικές αποφάσεις και νομικές ερμηνείες που συνέβαλαν στην καταστρατήγηση κοινοτικών επιδοτήσεων
Νέα έγγραφα που είδαν το φως της δημοσιότητας από την ομάδα Data Journalists, δείχνουν ότι η λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ μεταξύ 2017 και 2024 χαρακτηρίστηκε από αποφάσεις που διευκόλυναν αδιαφανείς πρακτικές, εμποδίζοντας παράλληλα τους ελέγχους. Οι εξελίξεις αυτές βρίσκονται ήδη υπό διερεύνηση από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Το έγγραφο Βορίδη που επέτρεψε δηλώσεις βοσκοτόπων σε άσχετες περιοχές
Στις 18 Σεπτεμβρίου 2019, ο τότε υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκης Βορίδης υπέγραψε έγγραφο που επικαιροποιούσε τον τρόπο κατανομής βοσκοτόπων. Με βάση αυτή την απόφαση, επιτράπηκε σε χιλιάδες κτηνοτρόφους από Κρήτη, Θεσσαλία, Σαμοθράκη και άλλες περιοχές να δηλώσουν βοσκοτόπια σε εντελώς διαφορετικές γεωγραφικές ενότητες όπως η Κως, η Ρόδος, η Ήπειρος και η Δυτική Μακεδονία.
Η απόφαση αιτιολογήθηκε με αναφορά στην «έλλειψη επιλέξιμων βοσκοτόπων» σε ορισμένες περιοχές. Ωστόσο, τα δεδομένα αποκαλύπτουν μαζικές δηλώσεις χωρίς πραγματική σύνδεση των παραγωγών με τις εκτάσεις. Χαρακτηριστικά:
• 6.523 παραγωγοί από την Κρήτη δήλωσαν βοσκοτόπια σε νησιά του Αιγαίου και στη Δυτική Μακεδονία.
• 216 παραγωγοί από τη Θεσσαλία υπέβαλαν αιτήσεις για βοσκοτόπια στην Ήπειρο.
• Παραγωγοί από Σαμοθράκη, Θάσο, Παξούς έκαναν δηλώσεις σε άλλες διοικητικές περιφέρειες χωρίς σαφή αιτιολόγηση.
Η Νομική Υπηρεσία αρνήθηκε τη χρήση Κτηματολογίου στους ελέγχους
Τον Φεβρουάριο του 2022, η Νομική Υπηρεσία του ΟΠΕΚΕΠΕ απάντησε αρνητικά σε ερώτημα των ελεγκτών για χρήση των δεδομένων του Κτηματολογίου. Οι ελεγκτές ζητούσαν να αξιοποιήσουν τις εγγραφές για να εντοπίσουν αλλαγές ιδιοκτησίας και πιθανή απάτη σε βάθος χρόνου, κάτι που θα καθιστούσε δυνατούς πιο αυστηρούς ελέγχους.
Η απάντηση ήταν απορριπτική. Η Υπηρεσία επικαλέστηκε την «προσωρινότητα» των εγγραφών του Κτηματολογίου και δήλωσε «αναρμοδιότητα» στο ερώτημα περί αποκλεισμού αιτούντων βάσει αυτών. Το αποτέλεσμα ήταν οι έλεγχοι να συνεχίσουν να βασίζονται αποκλειστικά στο Ε9 του εκάστοτε έτους αίτησης, χωρίς να μπορεί να διαπιστωθεί τι ίσχυε τα προηγούμενα έτη.
Επιπλέον, η Νομική Υπηρεσία αρνήθηκε να απαντήσει σε ερώτημα σχετικά με τον έλεγχο ενστάσεων, ζητώντας να παραπεμφθεί το θέμα σε Μικτή Νομοτεχνική Επιτροπή.
Η εγκύκλιος Βάρρα και η απομάκρυνσή του
Το 2020, υπό την προεδρία του Γρηγόρη Βάρρα, ο ΟΠΕΚΕΠΕ προσπάθησε να ενισχύσει τους ελέγχους, απαιτώντας δικαιολογητικά όπως τίτλους ιδιοκτησίας, αποδείξεις μεταγραφής, στοιχεία Κτηματολογίου και συμβόλαια για τα αγροτεμάχια.
Έναν χρόνο μετά, ο Βάρρας απομακρύνθηκε από τη θέση του, κάτι που ο ίδιος απέδωσε σε «οργανωμένα συμφέροντα» και σε σύγκρουση με το κατεστημένο γύρω από τις επιδοτήσεις. Ακολούθησε νέα εγκύκλιος με χαλάρωση των ελεγκτικών απαιτήσεων.
Έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας
Το σκάνδαλο βρίσκεται πλέον στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Εξετάζονται επιδοτήσεις που δόθηκαν από το 2017 έως και το 2024. Οι ερευνητές θεωρούν πως ενδέχεται να υπήρξε συστηματικό σχέδιο απάτης με τη συμμετοχή στελεχών του ΟΠΕΚΕΠΕ. Η ΕΛ.ΑΣ προχώρησε σε εφόδους στα γραφεία του Οργανισμού σε Αθήνα και Κρήτη.
Τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία κατέθεσε μήνυση κατά 100 υπόπτων για απάτες που ζημίωσαν τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό κατά σχεδόν 3 εκατομμύρια ευρώ. Οι υποθέσεις σχετίζονται άμεσα με τις αδιαφανείς δηλώσεις βοσκοτόπων και τις επιδοτήσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ.
