Ριζική αλλαγή στην ιατρική προσέγγιση της παχυσαρκίας, έχουν φέρει φάρμακα όπως το Ozempic και το Wegovy, πυροδοτώντας παράλληλα έντονες συζητήσεις αναφορικά με τις επιπτώσεις τους αλλά και τις ανάλογες δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει μια ισορροπημένη διατροφή.
Οι ουσίες αυτές, γνωστές ως αγωνιστές του πεπτιδίου GLP-1 (Glucogen-like peptide 1), λειτουργούν μειώνοντας την όρεξη, γεγονός που βοηθά τα άτομα με παχυσαρκία να καταναλώνουν μικρότερες ποσότητες τροφής.
Ωστόσο, παρά τη μεγάλη τους δημοτικότητα, κυκλοφορούν ισχυρισμοί στα κοινωνικά δίκτυα όπως η τάση «oatzempic»: ένα ρόφημα από βρώμη, νερό και χυμό λάιμ, που προωθείται ως φυσικό κατασταλτικό της όρεξης. Πόσο εφικτό είναι όμως, μια ισορροπημένη διατροφή να μιμηθεί τα αποτελέσματα αυτών των φαρμάκων;
Ο τρόπος δράσης των φαρμάκων GLP-1
O τρόπος δράσης αυτών των φαρμάκων είναι η μίμηση μια φυσικής διεργασίας του ανθρώπινου οργανισμού. Το έντερο μετά από κάθε γεύμα εκκρίνει την ορμόνη GLP-1, η οποία ενισχύει την παραγωγή ινσουλίνης, επιβραδύνει την πέψη, περιορίζει τη δημιουργία σακχάρου από το ήπαρ και μειώνει το αίσθημα της πείνας. «Το GLP-1 αποτελεί τον κύριο ρυθμιστή του μεταβολισμού μας» σχολιάζει ο γαστρεντερολόγος Κρις Ντάμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, εξηγώντας ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά σύνθετο σύστημα που περιλαμβάνει πολλές ορμόνες.
Οι φυτικές ίνες και οι πολυφαινόλες (που αφθονούν σε ξηρούς καρπούς, φρούτα, λαχανικά και όσπρια) διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην όλη διαδικασία, όπως μεταδίδει το BBC. Σύμφωνα με τη διατροφολόγο Μέρι Σκοτ, οι φυτικές ίνες είναι η «αγαπημένη τροφή των βακτηρίων του εντέρου μας». Η διάσπασή τους παράγει λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, τα οποία με τη σειρά τους ενεργοποιούν την παραγωγή GLP-1.
Επιπλέον, τα μονοακόρεστα λιπαρά φέρεται να συνδέονται επίσης με αυξημένα επίπεδα GLP-1. Πρόκειται για τα λιπαρά που βρίσκονται σε ελαιόλαδο, αβοκάντο και ξηρούς καρπούς.
Η διαδικασία δεν περιορίζεται στο πεπτικό σύστημα: Μελέτες δείχνουν ότι η πικρή γεύση των τροφών με πολυφαινόλες ενεργοποιεί τους υποδοχείς της γλώσσας, στέλνοντας σήματα στο έντερο για έκκριση πεπτικών ορμονών όπως το GLP-1.
Όπως τονίζει η Μέρι Σκοτ, «δεν έχει σημασία μόνο τι τρώμε, αλλά και πώς το τρώμε». Σύμφωνα με έρευνες η κατανάλωση πρωτεϊνών και λαχανικών πριν από τους υδατάνθρακες αυξάνει τα επίπεδα GLP-1, αν και οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν αδιευκρίνιστοι.
Ο χρόνος του γεύματος παίζει ρόλο
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι και ο χρόνος του γεύματος παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς ο οργανισμός παράγει περισσότερη GLP-1 το πρωί σε σχέση με το βράδυ, ακολουθώντας τον φυσικό κιρκάδιο ρυθμό.
Ο Κρις Ντάμαν επισημαίνει ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα της δυτικής διατροφής έχουν «βραχυκυκλώσει» αυτόν τον φυσικό μηχανισμό ελέγχου της πείνας. «Αυτά τα φάρμακα αξιοποιούν κάτι θεμελιώδες που έχουμε χάσει εξαιτίας της σύγχρονης διατροφής», σημειώνει.
Ενώ ορισμένοι μπορούν να χάσουν βάρος μέσω ορθής διατροφής και άσκησης, για άλλους η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη. Ο Ντάμαν λέει ότι «η αλλαγή συμπεριφοράς είναι εξαιρετικά δύσκολη» και συμπληρώνει ότι τα φάρμακα GLP-1 έχουν βοηθήσει πολλούς με σοβαρή παχυσαρκία «να επανακτήσουν τον έλεγχο».
Η κ. Σκοτ επισημαίνει ότι μια διατροφή που περιέχει αρκετές φυτικές ίνες, πολυφαινόλες και «καλά» λιπαρά μπορεί να μειώσει φυσικά την όρεξη. «Ίσως τα αποτελέσματα να μην είναι τόσο έντονα όσο με τα φάρμακα, αλλά όλοι ωφελούνται, γιατί πρόκειται για μια βασική λειτουργία του οργανισμού – το φυσικό “σήμα” που μας λέει να σταματήσουμε να τρώμε».
Τελικά, ο Ντάμαν υπογραμμίζει ότι η λύση βρίσκεται στα βασικά: «Η λύση βρίσκεται στα φυσικά, ανεπεξέργαστα τρόφιμα – δεν υπάρχει υποκατάστατο γι’ αυτά».
Ο καθηγητής Γκάρι Σουόρτς (Πανεπιστήμιο Άλμπερτ Αϊνστάιν) σημειώνει ότι η έρευνα γύρω από τα φάρμακα GLP-1 ανοίγει νέους δρόμους για την κατανόηση της παχυσαρκίας. Ο ίδιος εξηγεί ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα «εκμεταλλεύονται» τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου, προκαλώντας υπερφαγία. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι τα φάρμακα GLP-1 μειώνουν αυτή την επιθυμία, κάτι που ενδέχεται να εμπνεύσει νέες διατροφικές παρεμβάσεις.
«Μέσα στην επόμενη δεκαετία», προβλέπει ο Σουόρτς, «θα γνωρίζουμε ποια σημεία του εγκεφάλου μπορούμε να “ενεργοποιήσουμε” με τη διατροφή ή την αλλαγή συμπεριφοράς, ώστε να επιτυγχάνουμε το ίδιο αποτέλεσμα χωρίς φάρμακα».
