Η εβδομάδα που ξεκίνησε τη Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου αποδείχθηκε κομβική για το μέτωπο της Γάζας. Η αμερικανική πρόταση που παρουσίασε ο Ντόναλντ Τραμπ, με την αρχική συναίνεση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, λειτούργησε ως σημείο καμπής.
Για πρώτη φορά μετά από μήνες, η Χαμάς εγκατέλειψε το σκληρό «όχι» και εμφανίστηκε διατεθειμένη να μπει σε διάλογο.
Έναν διάλογο όμως που με τον τρόπο που τον αιτείται η τζιχανιιστική οργάνωση είναι πολύ δύσκολο να μην τον αποδεχθεί ο Λευκός Οίκος και το σημαντικότερο θα αναγκαστεί ή θα πιεστεί δυναμικά να τον αποδεχθεί και το Ισραήλ.
Από την άρνηση στη μερική αποδοχή
Μέχρι σήμερα, η γραμμή της Χαμάς ήταν ξεκάθαρη: μόνιμη κατάπαυση του πυρός και πλήρης αποχώρηση του ισραηλινού στρατού πριν από οποιαδήποτε άλλη συζήτηση. Αυτή η στάση, αν και αναμενόμενη, την είχε απομονώσει πολιτικά, καθώς έδινε την εικόνα ενός «αρνητή» των διπλωματικών πρωτοβουλιών. Είναι επίσης η συγκεκριμένη στάση που έδινε το κρίσιμο «πάτημα» στους ακροδεξιούς εταίρους του Νετανιάχου να απαιτούν και να λαμβάνουν την χωρίς τέλος συνέχιση των στρατιωτικών επιχειρήσεων εντός του θύλακα.
Η απάντηση όμως που έδωσε στο αμερικανικό σχέδιο της περασμένης εβδομάδας σηματοδοτεί μία αδιόρατη, αλλά εξόχως αλλαγή. Η Χαμάς αποδέχθηκε «σημαντικά στοιχεία» της πρότασης και δήλωσε ότι είναι έτοιμη να διαπραγματευθεί για τα υπόλοιπα. Μπορεί να μη μίλησε για αφοπλισμό -κάτι που παραμένει κόκκινη γραμμή- αλλά το γεγονός ότι έσπασε το δόγμα του «όλα ή τίποτα» είναι πολιτικά καθοριστικό. Η νέα τακτική μοιάζει περισσότερο με ένα «ναι, αλλά», που αφήνει χώρο για τεχνικές συζητήσεις. Την ίδια στιγμή η Χαμάς αποδέχεται να δώσει όλους τους ομήρους νεκρούς και ζωντανούς άμεσα με την εφαρμογή κατάπαυσης του πυρός και ευχαριστεί τις ΗΠΑ – σε μία κίνηση που δείχνει πως ό,τι έχει απομείνει από τον πυρήνα της είναι σε θέση να θέτει και διπλωματικά ζητήματα – εμπόδια στον Νετανιάχου.
Η Γάζα χωρίς Χαμάς;
Εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι η οργάνωση δεν απέρριψε εξαρχής την ιδέα μεταβατικής διοίκησης στη Γάζα, υπό διεθνή ή τεχνοκρατική εποπτεία. Αντίθετα, άφησε να εννοηθεί πως θα μπορούσε να συζητηθεί, εφόσον εξασφαλιστούν οι όροι της. Μια τέτοια παραχώρηση, έστω σε επίπεδο ρητορικής, δείχνει ότι η Χαμάς κατανοεί την πίεση που ασκούν όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και οι περιφερειακοί της «χορηγοί», όπως το Κατάρ, η Αίγυπτος και η Τουρκία. Η ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα και η διεθνής απαίτηση για ένα αξιόπιστο μεταπολεμικό πλαίσιο καθιστούν δύσκολη τη στείρα άρνηση.
Γιατί τώρα;
Η απάντηση στο παραπάνω βρίσκεται σε μια σειρά παραγόντων:
Η στρατιωτική πίεση από τον ισραηλινό στρατό έχει φτάσει σε σημείο εξουθένωσης για τους Παλαιστίνιους κυρίως τον άμαχο πληθυσμό. Η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα αγγίζει τα όρια της κατάρρευσης, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και μαζικό εκτοπισμό. Οι περιφερειακοί παίκτες, που παραδοσιακά στήριζαν τη Χαμάς, δείχνουν πλέον κουρασμένοι και πιέζουν για λύση.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η οργάνωση επιχειρεί να παρουσιαστεί ως «υπεύθυνος συνομιλητής», να σπάσει την εικόνα του απόλυτου αρνητή και να μεταφέρει το βάρος της απόρριψης στον αντίπαλο. Την ίδια στιγμή αυτή της η κίνηση δεν είναι απίθανο να της εξασφαλίσει έστω και για κάποιο διάστημα αμνηστία για συγκεκριμένα μέλη της και να δοθεί ένα περιθώριο έστω και με μεγάλες πιέσεις προς το Ισραήλ ώστε να αποχωρήσουν από τον θύλακα προς κατεύθυνση της επιλογής του.
Το Ισραήλ στη γωνία
Η στρατηγική αυτή φαίνεται να αποδίδει. Εφόσον η ισραηλινή κυβέρνηση έχει δεχθεί κατ’ αρχήν την αμερικανική πρόταση, κάθε δισταγμός ή επιπλέον απαίτηση παρουσιάζεται πλέον ως υπαναχώρηση. Τα πιο δύσκολα σημεία –το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης, οι μαζικές αποφυλακίσεις, ο έλεγχος των συνόρων– είναι πολιτικά εκρηκτικά για τον Νετανιάχου και την Κυβέρνησή του.
Το δίλημμα Νετανιάχου
Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου βρίσκεται μπροστά σε ένα διπλό αδιέξοδο. Αν αποδεχθεί την πρόταση, κινδυνεύει να διαλύσει τον κυβερνητικό συνασπισμό του, καθώς η ακροδεξιά πτέρυγα τη θεωρεί «παράδοση». Αν την απορρίψει, θα εμφανιστεί διεθνώς ως ο ηγέτης που τορπίλισε μια «μοναδική ευκαιρία» για ειρήνη.
Η Χαμάς, με την κίνηση τακτικής που έκανε, κατάφερε να αντιστρέψει το σκηνικό: από τον «απόλυτο αρνητή», γίνεται αυτός που δηλώνει πρόθυμος να μπει στο παιχνίδι, αφήνοντας το Ισραήλ να παλεύει με τα εσωτερικά του φαντάσματα.
Την ίδια στιγμή η αμερικανική πίεση είναι απτή. Ο Ντόναλντ Τραμπ φάνηκε να αποδέχεται το «μερικό ναι» της Χαμάς και ζήτησε επίσημα από το Ισραήλ να σταματήσει κάθε επιχείρηση εντός της Γάζας – για αρχή χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα καθώς και εχθές το βράδυ τουλάχιστον 8 ισραηλινά χτυπήματα καταγράφηκαν στα κεντρικά του θύλακα και την πόλη της Γάζας.
